کولرهاي گازي همچون بسياري از وسايل برقي داراي دو جزء اساسي است: اجزاء مکانيکي و اجزاءالکتريکي.

•  اجزاء مکانیکی کولر گازی

  منظور از اجزاء مکانيکي، قطعاتي است که کنار يکديگر قرار گرفته اند تا با ايجاد مسير حرکتگاز ؛ سرماسازي را به وجود آورند. بديهي است بروز عيب در هر يک از قطعات مذکور توليد سرما در کولر را شديداً تحت تأثير قرار مي دهد اين عناصر به اختصار عبارتند از:

  1- كمپرسورکولر

  کمپرسور کولر نيز دو جزء مکانيکي و الکتريکي دارد و به قسمت الکتريکي آن موتور گفته مي شود ولي ترکيب الکتروموتور با ساير اجزاء، کمپرسور را به وجود مي آورند .

  کمپرسور هاي متداول در کولر گازي به دو شکل طراحي و ساخته مي شوند:

  يک نوع از اين کمپرسورها به نوع دوراني (رتوري) مشهوري است كه با اتصال برق به موتور الکتريکي کمپرسور، موتور به دوران در آمده و به واسطه حالت خاصي که دارد گاز را از مسير برگشت (پس از سرماسازي ) مکيده و با فشار وارد مسير رفت ميکند به اين ترتيب عمل توليد سرما در کولر مداوم ادامه خواهد داشت .

  نوع ديگر كمپرسور رايج در کولر هاي گازي نوع پيستوني است که شباهت بسيار زيادي به موتور هاي پيستوني به کار رفته در اتومبيل دارد با اين تفاوت که نيروي محرکه پيستون در اتومبيل احتراق بنزين است اما در کمپرسور کولر گازي اين نيرو توسط انرژي الکتريکي حاصل مي شود .

  2-کندانسور(رادياتور)

  گاز سرماساز در کمپرسور تحت فشار قرار مي گيرد تا بتواند مسير گردش خود را درمجموعه مکانيکي کولر پشت سر نهد. افزايش دماي گاز پس از کمپرسور امري بديهي است واگر اين دما به شکلي از آن سلب نشود سرماسازي کيفيت مطلوبي نخواهد داشت به همين منظور قبل از وارد شدن گاز تحت فشار قرار گرفته در مسير مکانيکي کولر آن را از کندانسورعبور مي دهند و چون اين قسمت از کولر تحت فشار هوايي است که از چرخش پروانه فن حاصل ميشود مقدار زيادي از دماي گاز کاسته خواهد شد .

  
  3- فيلتر (دراير) :
  گاز سرماساز پس از کندانسور و کاهش نسبي دما از فيلتر عبور مي کند تا جرم هاي داخلي لوله هاي کندانسور و رطوبت گاز به طور کامل از آن جدا شود وگاز خالص و خشک وارد مسير سرماسازي شود .

• 4- اواپريتور:
•  معمولاً لوله هاي اواپريتور را در عموم وسايل سرماساز ازآلومينيوم مي سازند تا انتقال سرما در آن به سهولت انجام شود . گاز سرماساز با رسيدن به اين قسمت از کولر گازي به حالت تبخير در آمده و توليد سرما مي کند و هواي متراکم به وجود آمده توسط چرخش پروانه فن، سرماي حاصله را به سمت خارج از کولر گسيل مي دارد به اين ترتيب پس از مدتي دماي محيط کاهش يافته و خنک مي شود .
  5- پروانه هاي کولر گازي
  کولرهاي گازي به طور عموم داراي دو پروانه هستند که بر روي شافت موتور سوارشده اند . پروانه اواپريتور از مجراي ورودي هوا را مکيده و با فشار روانه لوله هاي سرد آلو منيومي اواپريتور مي کند تا سرماي کولر وارد محيط شود. پروانه کندانسور عمل مشابهي را در جهت عمل عکس انجام مي دهد . يعني با مکش هوا از مسير ورودي، آن را به سمت کندانسور روانه مي کند تا اندکي از دماي گاز تحت فشار قرار گرفته (که با ورود به کندانسور موجب ازدياد دماي آن شده )کاسته شود. طبيعي است که هواي دميده شده به کندانسورپس از آن بسيار گرم خواهد بود. اين هوا به سمت بيرون از محيط منزل و يا اداره روانه مي شود.
  6- لوله کاپيلاري (لوله مويي)
  اين لوله که طول و قطر آن متناسب با قدرت کولر متفاوت است وظيفه تبديل گاز به حالت مايع و حمل آن تا ابتداي اواپريتور را بر عهده دارد. لوله مويي عموماً از جنس مس ساخته مي شود. اين لوله حد فاصل بين خروجي دراير تا ابتداي اواپريتور قرار دارد.
  7-سيني زير کولر
  در مواردي که شارژ گاز سرماساز در کولر بيش از مقدار لازم صورت گرفته و يا دماي ترموستات با گرماي محيط تناسب نداشته باشد ، بر روي لوله هاي آلومنيومي اواپريتور ذرات يخ ايجاد شده و در زمان استراحت کولر ( زمان اتومات ترموستات) بر اثر ازدياد دما ذوب
  مي شوند كه در سيني زير کولر محل خروج آب مذکور تعبيه شده است (توسط يك شيلنگ آب سيني به خارج از كولر هدايت مي شود) . معمولاً سيني زير کولر را رنگ مي زنند تا بر اثر فرسايش ناشي از شرايط جوي از مقاومت بيشتري برخوردار باشد.
• 8-خروجي هواي سرد و فيلتر مربوطه
  در اکثر کولر هاي گازي هواي سرد از قسمت جلوي کولر خارج مي شود و جهت جلوگيري از ورود ذرات به داخل مسير ، هواي سرد را از يک فيلتر اسفنجي عبور مي دهد .
•  اجزاء الکتریکی کولر گازی
  اجزاء الكتريكي كولرگازي عبارتند از : موتور الکتريکي ، رله ، اورلود ، ترموستات ، موتورفن ،کليد چند حالته (مختص موتور فن ) ، لامپ خبر ، خازن راه انداز ، کليد اصلي کولر .
  1-موتور الکتريکي
  موتور الکتريکي کولر از نوع موتور آسنکرون است که با دو سيم پيچ اصلي و کمکي که درلحظه آغازين حرکت و به منظور دستيابي به بيشترين مقدار گشتاور هر دو سيم پيچ با يکديگر در مدار قرار دارند و پس از راه اندازي کولر سيم پيچ کمي توسط رله از مدار خارج
  مي شود و پس از راه اندازي کولر سيم پيچ کمي توسط رله از مدار خارج مي شود .پس از استارت و با حرکت موتور گاز سرماساز از مسير برگشت مکيده شده و پس از آن در کمپرسور تحت فشار قرار گرفت به مجموعه مکانيکي کولر تزريق مي شود تا در جاي خود
  توليد سرما نمايد .
• 2- رله
  رله از جمله عناصري است که وجود آن در مجموعه الکتريکي اکثر ماشين هاي سرماسازاز مسير برگشت مکيده شده و پس از آن در کمپرسور تحت فشار قرار گرفت به مجموعه مکانيکي کولر تزريق مي شود تا در جاي خود توليد سرما نمايد .
  3-اورلود
  اورلود علاوه بر جريان کششي موتور حرارت داخل کمپرسور را نيز تحت کنترل خود دارد و به هر دليل هر يک از دو مورد مذکور از حد معيني تجاوز نمايد اورلود تحريک شده و مدار الکتريکي کمپرسور را باز خواهد نمود .
  مادامي که عيب در مجموعه کولر وجود داشته باشد راه اندازي آن به واسطه وجود اورلودغير ممکن خواهد بود. بديهي است حساسيت بي مورد اورلود به عبور جريان و يا افزايش دما ميتواند منجر به بروز عيوب جدي در دستگاه مي شود .
  4 - ترموستات
  به کمک ترموستات توليد سرما در کولر کنترل مي شود. از آنجا که لوله بلوي ترموستات مماس با اواپريتور قرار دارد ازدياد سرماي گاز داخل لوله بلو و در نتيجه گاز درون مجموعه لوله مويي فانوسک ترموستات را تحت تأثير قرار داده و موجب عملکرد (اتومات) کليد ترموستات مي شود. بديهي است با افزايش دما و انبساط فانوسک بر اثر افزايش حجم گاز کليد ترموستات مجدداً به حالت بسته در آمده و سرماسازي کولر مجداً آغاز خواهد شد.
• 5- موتور فن
  از آنجا که نياز به هواي خنک در ساعات مختلف شبانه روز متفاوت است موتور فن يا به عبارتي موتوري که قرار است هواي جهت لازم جهت وزيدن به اواپريتور را تأمين کند نيز چند سرعته است. يک سيم مشترک و بازي تعداد دورشان داراي سرسيم هاي خروجي از موتور هستند.
  6-کليد چند حالته (فن)
  توسط اين کليد به سرعت هاي مختلف فن فرمان داده مي شود . اين کليد تا حدودي ياد آور کليد چند حالته پنکه سقفي است با اين تفاوت که در ساختمان اين کليد از سيم پيچ با خروجي هايي متفاوت استفاده نشده است .
  7- لامپ خبر
  توسط اين لامپ حالت کار کمپرسور مشخص مي شود در اکثر کولر هاي گازي لامپ خبر را با کمپرسور را در حالت موازي قرار مي دهند تا روشن شدن آن بيانگر توليد سرما در کولر باشد و خاموشي آن نيز اتومات ترموستات را نشان مي دهد. جايگاه لامپ خبر در قسمت تابلوي برق کولر گازي است .
• چگونگی ایجاد سرما توسط کولر گازی
• بهطور کلي مي توان گفت در عموم وسائل سرماساز همچون کولر گازي، يخچال، فريزر ، آب سرد کن و ... از اصول مشابهي استفاده شده است . در واقع فوران گاز مايع و تبديل آن به حالت گاز توليد سرما مي کند و اين اصل در کولر گازي به شرح زير اعمال شده است
•   الف ) با روشن شدن کولر، کمپرسور گاز را از لوله مکش مکيده و پس از آنکه تحت فشار قرار گرفت، روانه لوله رفت مي سازد . زياد است و اين خصوصيت طبيعي از کمپرسور کمپرسور کمپرسور کمپرسور زياد هنگام خروج از به هنگام توجه: بديهي است دماي گاز به گازهاست گازهاست گازهاست گازهاست که هر گاه تحت فشار قرار گرفته و فشرده شوند دماي آنها افزايش مي يابد و اگر به حالت مايع تبديل خواهد شد . تجاوز کند به از حد معيني تجاوز فشار از اين فشار
• ب ) به وسيله کندانسور (پس از کمپرسور) و تحت هوايي که به وسيله چرخش پروانه مربوطه ايجاد ميشود اندکي از دماي گاز کاسته مي شود و روانه فيلتر مي شود تا رطوبت يا رسوباتي را که احتمالاً از جداره هاي داخلي لوله هاي کندانسور جدا شده اند از آن گرفته شود
•  ج ) پس از فيلتر و تحت فشار کمپرسور، گاز وارد لوله مويي شده و از آنجايي که سطح مقطع لوله مويي بسيار محدود است فشار وارد بر گاز افزايش يافته و آن را به مايع تبديل مي کند .
•  د ) پس از اين قسمت گاز وارد لوله هاي آلومينيومي اواپريتور شده و با استفاده از محيط از داخل لوله هاي آن اجازه فوران يافته و توليد سرما آغاز مي شود . ن ) وزش باد ايجاد شده توسط پروانه مخصوص اواپريتور سرما را از لوله ها گرفته و وارد محيط مورد نظر مي سازد و به اين ترتيب دماي محيط به تدريج کاهش يافته و اين امر موجب انقباض گاز داخل ترموستات و در نتيجه فانوسک شده و در نهات عمل اتومات صورت گرفته و توليد سرما متوقف ميشود
•  و ) با افزايش دما و انبساط فانوسک کليد ترموستات بسته شده و عمل سرماسازي مطابق مطالب گفته شده آغاز ميشود و پس از مدتي ... گاز سرماساز  پس از اواپريتور وارد کمپرسور مي شود تا مجدداً تحت فشار قرار گرفته و وارد مسير سرماسازي شود.